Przyczyna zewnętrzna
Przyczyna zewnętrzna – drugi warunek uznania określonego zdarzenia za wypadek przy pracy – występuje wówczas, gdy do urazu dochodzi w wyniku oddziaływania na człowieka czynnika występującego poza nim.
Nie ma cech wypadku przy pracy uraz, który jest następstwem zakłóceń wywołanych przez czynnik tkwiący wyłącznie w organizmie poszkodowanego, tj. przyczynę wewnętrzną. Np. uraz wskutek upadku spowodowanego atakiem epilepsji, śmierć w wyniku zawału mięśnia sercowego w okolicznościach nie odbiegających rażąco od warunków powszechnie przyjmowanych za normalne.
Przyczyna zewnętrzna nie musi być związana wyłącznie z działaniem sił przyrody, narzędzi, maszyn i urządzeń, energii, czynników chemicznych itp. Może nią być każdy czynnik zewnętrzny, mogący wywołać uraz, w tym także czynności wykonywane przez samego poszkodowanego, np. wysiłek fizyczny związany z przemieszczaniem ciężarów – nawet wówczas, gdy masa przenoszonych ładunków nie przekracza dopuszczalnych norm dźwigania. Taki sens ma m.in. uchwała siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1963 r. nr III PO 15/62 (OSNCP 1963 r., zeszyt nr 10), zgodnie z którą: cechy przyczyny zewnętrznej może mieć nadmierny wysiłek fizyczny lub psychiczny związany z pracą, jeśli może on być za taki uznany dla określonej osoby – ze względu na stan wydolności jej organizmu.
Przyczyna zewnętrzna, w przeciwieństwie do przyczyny wewnętrznej, nie musi występować jako wyłączna. Przy zbiegu obu rodzajów przyczyn – uaktywnienie się schorzenia samoistnego (mogącego samodzielnie występować jedynie jako przyczyna wewnętrzna) pod wpływem czynnika zewnętrznego (przyczyny zewnętrznej) – spełniony jest warunek do uznania określonego zdarzenia za wypadek. Przykładem może być perforacja wrzodu żołądka pod wpływem wysiłku fizycznego. Przy takim zbiegu przyczyn nie ma zastosowania zasada szacowania stopnia wpływu każdej z przyczyn na powstanie urazu i jego skutki. Pogląd ten potwierdza również stan późniejszego orzecznictwa sądowego.
Zewnętrzna przyczyna wypadku
Definicja – zewnętrzna przyczyna
Pod rządem ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144) przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy stanowi oddziałujący z zewnątrz na organizm pracownika czynnik, który w normalnym przebiegu wydarzeń w konkretnej sytuacji faktycznej nie powinien wystąpić, a który jednak wystąpił i wywołał, lub w istotny sposób przyczynił się – w warunkach art. 6 cyt. ustawy – do powstania uszczerbku na zdrowiu pracownika.
Wielokrotność podobnych, niezwykłych i nieprawidłowych sytuacji nie wyłącza możliwości uznania jednej z nich za wyczerpującą znamiona wypadku przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej z dnia 12 czerwca 1975 r, jeżeli w tej tylko jednej sytuacji wystąpiły niekorzystne dla pracownika skutki oddziaływania – choćby nawet identycznej – przyczyny zewnętrznej. (ustawa uchylona)
Wyrok SN z 5 kwietnia 1984 r., U PRN 2/84, OSP z 1985 r. nr 4, poz. 71
Przy kwalifikacji konkretnej okoliczności, jako przyczyny zewnętrznej w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej z 1975 r., ważne jest, aby stanowiła ona przyczynę sprawczą zdarzenia, natomiast nie musi być przyczyną wyłączną (jedyną).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 1990 r. – II PR 52/90, PiZS 1991, nr 4, s. 63.
Czynnik spoza organizmu
Zewnętrzną przyczyna wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym.
Wyrok S.A. w Krakowie z 15 grudnia 1994 r., Apr 41/94, OSA 1995 r. nr 2, poz.16
Akcja ratownicza
Akcja ratownicza zakładowej i specjalistycznej służby zdrowia mająca na celu udzielenie pomocy pracownikowi, który uległ w czasie pracy zawałowi serca, nie może być uznana – w razie jej spóźnienia lub bezskuteczności – za zewnętrzną przyczynę zgonu tego pracownika w związku z doznanym zawałem serca.
Wyrok SN z 19 kwietnia 1981 r., III PZP 2/81, nie publikowany
Zachowanie innego człowieka
Charakter przyczyny zewnętrznej wypadku ma także zachowanie innego człowieka (pracownika), wywołujące uszczerbek na zdrowiu pracownika.
Związek przyczynowy wypadku z pracą może istnieć nie tylko wówczas, gdy nastąpił on wskutek wykonywania czynności pracowniczych.
Wyrok SN z 11 sierpnia 1978 r., III PRN 25/78, PiZS z 1980 r. nr 4, poz. 61
Orzeczenie lekarskie
Dopuszczenie do pracy pracownika legitymującego się aktualnym orzeczeniem lekarskim o braku przeciwwskazań do jej wykonywania nie stanowi zewnętrznej przyczyny wypadku przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze zm.). (ustawa uchylona)
Wyrok SN z 23 kwietnia 1997 r” II UKN 76/97, OSNAP z 1998 r. nr 3, poz. 99
Stan nietrzeźwości
Stan nietrzeźwości pracownika nie powoduje zerwania związku z pracą, jeżeli do wypadku dochodzi w sytuacji, w której nie można wykluczyć, że obok tego stanu także inne dolegliwości organizmu spowodowały, że doszło do zdarzenia spowodowanego przyczyną zewnętrzną, w wyniku którego nastąpiła śmierć pracownika.
Wyrok SA w Łodzi z 31 grudnia 1992 r., III APr 51/92, OSA z 1993 r. nr 8, poz. 32
Zdenerwowanie
Nie można nadać charakteru przyczyny zewnętrznej w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 20, poz. 105) samemu faktowi zdenerwowania, spowodowanego nie odpowiadającym życzeniom pracownika przesunięciem go do innej pracy.(ustawa uchylona)
Wyrok SN z 22 czerwca 1977 r. III PRN 12/77, OSNC z 1977 r. nr 12, poz. 248
Brak opieki medycznej
Przyczyną zewnętrzną wypadku w czasie podróży służbowej może być także niezapewnienie przez pracodawcę należytej opieki medycznej pracownikowi.
Wyrok SN z 5 sierpnia 1998 r., II UKN 146/98, OSNAP z 1999 r. nr 15, poz. 496
Zawał serca
Zawał mięśnia sercowego może być uznany za wypadek przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (……), jeżeli nastąpił w czasie wykonywania pracy w normalnych warunkach przez pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym na skutek przyczyny zewnętrznej lub wystąpienia dodatkowych zdarzeń, które w konkretnych okolicznościach mogą być uznane za współtwórcze przyczyny zewnętrznej.
Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu opublikowanym w OSNAPiUS 1998, nr 12, poz. 367.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 października 1994 r. – II URN 38/94; OSN 1995, nr 4, poz. 52.
Przy ocenie, czy zawał serca jest wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej z 1975 r., istotne znaczenie ma rodzaj przyczyny zewnętrznej, jej rola w wystąpieniu zawału oraz okoliczności, w jakich nastąpiło to zdarzenie. Jeżeli zatem zawał serca nastąpił na skutek nienormalnej reakcji organizmu w normalnych warunkach pracy wymagającej np. zwykłego wysiłku, bądź psychicznego – to trzeba przyjąć, że decydujący wpływ na zawał wywarły przyczyny wewnętrzne. W rezultacie taki zawał nie może być uznany za wypadek przy pracy. Jeżeli natomiast zawał nastąpił jako wynik nieprawidłowości w sposobie lub warunkach wykonywanej pracy, to stanowi on wypadek przy pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 maja 1978 r. – III PRN 15/78, Sł. Prac. 1978, nr 11, s. 31.
Nie można wykluczyć uznania zawału za wypadek przy pracy pod warunkiem jednakże stwierdzenia, że zdarzenie to nastąpiło w związku z pracą na skutek przyczyny zewnętrznej w znaczeniu nadanym temu pojęciu w ustawie wypadkowej. Zawał serca jest wynikiem przyczyn istniejących w samym organizmie człowieka, łączących się ze stanem jego zdrowia, predyspozycjami ustrojowymi i właściwościami wewnętrznymi – są to więc przyczyny wewnętrzne. Przy istnieniu tych przyczyn do wystąpienia zawału mogą też doprowadzić przyczyny zewnętrzne. Przy takim zbiegu przyczyn wywołujących zawał, do uznania takiego zdarzenia za wypadek przy pracy istotne znaczenie ma rodzaj przyczyny zewnętrznej i jej rola w wystąpieniu zawału.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 maja 1976 r. – III PZP 2/76.
Kwalifikacja prawna zawału serca jako wypadku przy pracy wymaga wykazania, że przyczyna zewnętrzna tego zdarzenia pozostawała w związku z wykonywaniem obowiązków pracowniczych w rozumieniu ustawy wypadkowej z 1975 r.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 października 1997 r. – II UKN 281/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 15, poz. 456.
Kierowca, który doznał zawału mięśnia sercowego wskutek nadmiernego wysiłku przy wykonywaniu – bez polecenia przełożonego – nie należącego do zakresu jego obowiązków wyładunku towaru przewożonego w ramach usług transportowych, zatrudniającego go zakładu pracy, wobec niemożności dokonania tego wyładunku przez odbiorcę, działał w interesie swego zakładu pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy wypadkowej.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1980 r. – III PZP 5/80; PIŻ 1980, nr 34, s. 19; Sł. Prac. 1980, nr 12, s. 29; OSNCP 1980, nr 12, poz. 228.
Zawał serca, jakiego doznał pracownik w związku z wykonywaniem czynności przekraczających jego możliwości psychofizyczne, a więc nadmierne obciążających jego organizm jest wypadkiem przy pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 listopada 1997 r. – II UKN 347/97.
Wypadek spowodowany poślizgiem samochodu
Wypadek wskutek poślizgu samochodu jest spowodowany przyczyną zewnętrzną w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. nr 30 poz. 144 ze zm.), a fakt, że doszło do niego na skutek nadmiernej prędkości i nieostrożności poszkodowanego pracownika, może mieć jedynie wpływ na zakres uprawnień odszkodowawczych (art. 8, ust. 1 tej ustawy).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 1998 r. – UKN 529/97, OSNAPiUS 1999, nr 4, poz. 144.
Zemdlenie
W sytuacji, gdy nie stwierdzono u poszkodowanego w wypadku pracownika takiego schorzenia lub właściwości organizmu, które same przez się nie mogły zamanifestować się zemdleniem powodującym upadek, należy przyjąć istnienie przyczyny zewnętrznej w drodze domniemania faktycznego z art. 231 k.p.c., uzasadnionego okolicznością, że wykonywanie pracy w zmechanizowanym zakładzie pracy z reguły łączy się ze zwiększonym zagrożeniem życia pracownika.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 września 1977 r. – III PRN 30/77 Sł. Prac. 1978, nr 2, s. 34.
Napad padaczkowy
Czy uznać należy za wypadek przy pracy upadek pracownika podczas wykonywania przez niego zwykłych czynności w zakładzie pracy, w wyniku którego to wypadku doznał złamania podstawy czaszki i innych obrażeń powodujących jego śmierć, gdy upadek nastąpił na skutek napadu padaczkowego tegoż pracownika ?
Sąd udzielił odpowiedzi odmownej.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1977 r. – III PZP 16/76, OSNCP 1977, nr 9, poz. 155.
Praca w nadgodzinach
Przyczyną zewnętrzną w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej mogłoby stanowić zatrudnienie w godzinach nadliczbowych, gdyby okazało się – na podstawie opinii biegłego lekarza- że rodzaj czy warunki pracy wpłynęły na zaostrzenie objawów schorzenia samoistnego (wady serca), doprowadzających do omdlenia i upadku na kamienną podłogę, powodującego obrażenia głowy i skutkującego zgonem.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 czerwca 1977 r. – III PRN 18/77.
Schorzenie samoistne jako przyczyna zewnętrzna
Dopuszczenie do pracy pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym, które w danym dniu czyniło go niezdolnym do pracy, stanowi przyczynę zewnętrzną w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadku przy pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1977 r. – III PRN 49/77, OSN 1979, nr 3, poz. 48.
Przyczyna zewnętrzna wypadku – wyłączenie woli i świadomości pracownika
Przy ocenie zewnętrzności można mówić wtedy, gdy wypadek pozostaje poza wolą i świadomością pracownika – w odróżnieniu od przyczyny wewnętrznej, tkwiącej w organizmie poszkodowanego, która również może spowodować uszczerbek na zdrowiu.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1978 r. III URN 36/78, PiZS 1980, nr 7, s. 70.
Niefortunny odruch pracownika
Przyczyną zewnętrzną w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej z dnia 12 czerwca 1975 r. może być nawet niefortunny odruch pracownika – jego nieskoordynowane poruszanie się, powodujące potknięcie się i upadek nawet na gładkiej powierzchni. Wyłączenie przyczyny zewnętrznej przy upadku pracownika, który nastąpił w takich okolicznościach, byłoby uzasadnione tylko wtedy, gdyby istniały podstawy do ustalenia, że wypadek pracownika został spowodowany jego schorzeniem łączącym się np. ze skłonnością do omdleń lub zakłóceń równowagi.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1980 r. – PR 33/80, Sł. Prac. 1980, nr 12, s. 29.
Akcja ratownicza slużby zdrowia
Akcja ratownicza zakładowej i specjalistycznej służby zdrowia, mająca na celu udzielenie pomocy pracownikowi, który uległ w czasie pracy zawałowi serca, nie może być uznana – w razie jej spóźnienia lub bezskuteczności – za zewnętrzną przyczynę zgonu tego pracownika w związku z doznanym zawałem.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r. PZP 2/81.
Brak badań lekarskich
Dopuszczenie do pracy maszynisty kolejowego bez przeprowadzenia badań kontrolnych i po upływie terminu obowiązującego do przeprowadzenia takich badań może stanowić przyczynę zewnętrzną uzasadniającą uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy (art. 6 ustawy z 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych – jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze zm.).
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 września 1996 r. – II PRN 9/96 OSNAPiUS 1997, nr 5, poz.70.
Dopuszczenie pracownika do wykonywania pracy na podstawie aktualnego okresowego zaświadczenia lekarskiego, zawierającego obiektywnie błędną ocenę jego zdolności do pracy, stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 listopada 1999 r. – II UKN 208/99, OSNAPiUS nr 5/2001, poz. 172.
Wykonywanie codziennych obowiązków a choroba pracownika
Przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy, w rozumieniu art. 6 § 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze zm.) może być wykonywanie codziennych obowiązków pracowniczych, jeżeli przyczyniły się w znacznym stopniu do pogorszenia samoistnej choroby pracownika.
Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu opublikowanym w OSNAPiUS 1998, nr 14, poz. 434.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 maja 1997 r. – II UKN 85/96, OSNAPiUS 1997, nr 19, poz. 386.
Choroba wieńcowa pracownika
Wykonywanie przez pracownika cierpiącego na chorobę wieńcową zwykłych obowiązków nie stanowi przyczyny zewnętrznej w rozumieniu art. 6, ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144 ze zm.), chyba że pracodawca nie uwzględnił zaświadczenia lekarskiego przedłożonego przez pracownika stwierdzającego, że z uwagi na stan zdrowia, istnieją przeciwwskazania do wykonywanej pracy.
Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu opublikowanym w OSNAPiUS 1988, nr 2, poz. 53.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 kwietnia 1997 r. – II UKN 66/97, OSNAPiUS 1998, nr 2, poz. 53.
Zdarzenie zewnętrzne
Pozostające w związku z wykonywaniem pracy zdarzenie zewnętrzne, które było sprawczym czynnikiem nagłego i gwałtownego pogarszania samoistnych schorzeń pracownika wyczerpuje przesłanki prawne uznania go za wypadek przy pracy.
Podobne stanowisko zajął Sad Najwyższy w orzeczeniach opublikowanych w OSNAPiUS 1998, nr 14, poz. 434 i w OSNAPiUS 1999, nr 3, poz. 101.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 1997 r. – UKN 130/97, OSNAPiUS 1998, nr 7, poz. 219.
Czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego
Zewnętrzną przyczyną wypadku przy pracy może być każdy czynnik pochodzący spoza organizmu poszkodowanego, zdolny wywołać w istniejących warunkach szkodliwe skutki, w tym także pogorszyć stan pracownika dotkniętego już schorzeniem samoistnym.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 15 grudnia 1994 r. – Apr 41/94, OSA 1995, nr 2, poz. 16.
Zdenerwowanie pracownika – stres psychiczny
Nie może mieć charakteru przyczyny zewnętrznej wypadku – w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. – sam fakt zdenerwowania spowodowanego nie odpowiadającym życzeniu pracownika przesunięciem go do innej pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 czerwca 1977 r. – III PNN 12/77
Stres psychiczny związany z wykonywaniem obowiązków pracowniczych, mieszczących się w granicach normy, który przeciętny organizm ludzki może znieść bez istotnego uszczerbku dla zdrowia , nie jest przyczyną zewnętrzną w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 1986 r. – II URN 166/86.
Stres związany z wykonywaniem obowiązków pracowniczych jest cechą tych obowiązków i nie może być uznany za przyczynę zewnętrzną zawału serca, chyba że jego gwałtowny charakter jest wynikiem rażąco nietypowych warunków pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1997 r. – II UKN 407/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 21, poz. 644.
Przeżycie wewnętrzne w postaci emocji o znacznym nasileniu, wywołujące negatywne skutki w organizmie pracownika, może być uznane za przyczynę zewnętrzną zdarzenia, jeżeli powstało wskutek okoliczności nietypowych dla stosunków pracowniczych.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 marca 1995 r. – II PRN 1/95, OSNAP nr 17/1995, poz. 216.
Stres związany z wykonywaniem pracy pracowników zatrudnionych na stanowiskach kierowniczych jest cechą tych obowiązków i jako taki nie może być uznany za przyczynę zewnętrzną wypadku pracy, chyba że jest nadmierny i został spowodowany nadzwyczajnymi okolicznościami zaistniałymi w czasie i miejscu pracy.
Wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 22 lutego 2000 r. – III Aua 864/99, OSA 2001/10/37
Przyczyna zewnętrzna w zbiegu z przyczyną wewnętrzną
Błędny jest pogląd, że predyspozycje organizmu do określonego schorzenia uniemożliwiają uznanie, że pracownik uległ wypadkowi przy pracy. Jeżeli przyczyna zewnętrzna występuje w zbiegu z przyczyną wewnętrzną, to do uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy wystarczy, jeżeli zostanie wykluczone, że bez tego czynnika zewnętrznego nie doszłoby do skutku w postaci uszczerbku na zdrowiu.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 maja 1984 r. – II PRN 6/84.
5.3.25. Indywidualny stan psychiczny i fizyczny pracownika
Praca w normalnych warunkach może , przy uwzględnieniu indywidualnego stanu psychicznego i fizycznego pracownika stanowić dla niego nadmierny wysiłek i stać się przyczyną zewnętrzną wypadku przy pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 1991 r. – II PRN 3/91, OSP nr 11/92, poz. 263.
Naruszenie przepisów bhp
Naruszenie przepisów bhp, samo przez się nie decyduje o kwalifikacji prawnej wypadku. Kwestia ta jest bez znaczenia dla uznania zdarzenia za wypadek przy pracy. Może ona prowadzić jedynie do pozbawienia pracownika świadczeń.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 1980 r. – III PRN 10/80 (niepublikowany).
Nadmierny wysiłek
Czynnikiem o charakterze przyczyny zewnętrznej może być nadmierny, przy uwzględnieniu stanu zdrowia pracownika, wysiłek podejmowany przezeń przy wykonywaniu pracy, zdeterminowany szczególnymi jej warunkami i rodzajem, jeżeli stał się istotną przyczyną w powstaniu sytuacji prowadzącej do zawału serca. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1977 r. – III PZP 15/76.
Przy ocenie nadmiernego wysiłku jako przyczyny zewnętrznej wypadku przy pracy należy mieć na uwadze nie tylko rodzaj wykonywanych czynności, ale też warunki i okoliczności, w których są wykonywane.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 listopada 1994 r. – II PRN 7/94, OSN 1995, nr 9, poz. 108.
Nadmierny wysiłek podczas pracy, który z największym prawdopodobieństwem wespół z samoistnym nadciśnieniem tętniczym wywołał u pracownika udar mózgu, stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 stycznia 1997 r. – II UKN 70/96, OSNAPIUS 1997, nr 18, poz. 357.
Praca w godzinach nadliczbowych
Przyczyną zewnętrzną, w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej, mogłoby stanowić zatrudnienie w godzinach nadliczbowych, gdyby okazało się na podstawie opinii biegłego lekarza, że rodzaj lub warunki pracy wpłynęły na zaostrzenie się objawów schorzenia samoistnego (wady serca), doprowadzających do omdlenia i upadku na kamienną podłogę, powodującego obrażenia głowy i skutkującego zgonem.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 kwietnia 1997 r. III PRN 18/77.
Wypadek po odsunięciu pracownika od pracy
Nie jest wypadkiem przy pracy zdarzenie nagłe wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło po odsunięciu pracownika od wykonywania pracy, w czasie, gdy samodzielnie przebywał na terenie zakładu pracy i nie był w dyspozycji pracodawcy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1998 r. – II UKN 298/98, OSNAP 1999/24/798.
Nie udzielenie pomocy pracownikowi
Nie udzielenie pomocy pracownikowi, który zasłabł w miejscu pracy, stanowi przyczynę zewnętrzną wypadku przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy wypadkowej z 1975 r.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 stycznia 1999 r. – II UKN 443/99, OSNAP 2000/6/237.
Wysiłek fizyczny jako przyczyna zewnętrzna.
Okoliczność iż uszkodzenie ciała, istotne pogorszenie stanu zdrowia lub śmierć podczas pracy nastąpiły na tle stwierdzonych u pracownika schorzeń samoistnych, nie wyłącza sama przez się uznania zdarzenia za wypadek, jeżeli w stanie faktycznym danej sprawy ujawniły się fakty o charakterze przyczyny zewnętrznej, z którymi pozostaje w związku określony skutek. Takim czynnikiem o charakterze przyczyny zewnętrznej może być nadmierny, przy uwzględnieniu stanu zdrowia pracownika, wysiłek podejmowany przezeń przy wykonywaniu pracy i zdeterminowany szczególnymi jej warunkami i rodzajem, jeżeli stał się istotną i współdecydującą przyczyną w powstawaniu sytuacji prowadzącej do zawału serca.
Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 1977 r. – III PZP 15/76.
Podniesienie przez pracownika w czasie pracy znacznego ciężaru, które doprowadziło do nagłego uszkodzenia organizmu w takim stopniu, że pracownik stał się niezdolny do wykonywania dotychczasowej pracy, ma charakter wypadku przy pracy, choćby nawet pracownik przed wypadkiem był dotknięty schorzeniem samoistnym, które jednak pozwalało mu na wykonywania dotychczasowej pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1977 r. – III PRN OSA 1978, nr 12, poz. 217.
Wysiłek fizyczny powodujący w czasie pracy uszkodzenie organizmu wewnętrznego pracownika dotkniętego schorzeniem samoistnym może uzasadniać uznanie tego zdarzenia za wypadek przy pracy, jeżeli wysiłek ten będący zdarzeniem zewnętrznym w sposób istotny przyspieszył bądź pogorszył istniejący już stan chorobowy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 lutego 1977 r. – III PRN 94/76, OSN 1977, nr 10, poz. 196.
Art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych nie uzasadnia wniosku, iż wypadek przy pracy ma miejsce tylko wówczas gdy zdarzenie, które nastąpiło w związku z pracą, zostało wywołane wyłącznie przyczyną zewnętrzną. Sąd Najwyższy nie podziela poglądu, że zawał serca może być uznany za wypadek przy pracy jedynie wtedy, gdy na jego powstanie zadziałał nagły czynnik zewnętrzny w postaci gwałtownego urazu w okolicę serca. Także inna przyczyna zewnętrzna pozostająca w związku z pracą, o ile spowodowała bądź w istotnym stopniu wpłynęła na wystąpienie zawału serca u pracownika, uzasadnia uznanie tego zdarzenia za wypadek przy pracy, chociażby stan ten łączył się także z przyczyną wewnętrzną, tkwiącą w organizmie tego pracownika. Nadmierny wysiłek fizyczny w czasie pracy pracownika cierpiącego na samoistne schorzenie serca może również uzasadniać uznanie tego zdarzenia za wypadek przy pracy, jeżeli wysiłek ten był choćby tylko jedną z zasadniczych przyczyn wystąpienia zawału serca bądź też wpłynął istotnie na przyśpieszenie zawału.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 1977 r. – III PRN 17/77.
Okoliczność, że ciężar przenoszonego przedmiotu nie przekroczył normy dopuszczalnej dla jednego pracownika przy przenoszeniu ciężarów, nie wyłącza możliwości uznania zdarzenia za wypadek przy pracy, gdy dla pracownika, który doznał zawału serca, podniesienie ciężaru ze względu na istniejący już stan chorobowy stanowiło nadmierny wysiłek. Wówczas też będzie on przyczyną zewnętrzną, która doprowadziła do nagłego pogorszenia stanu chorobowego oraz uszkodzenia organu wewnętrznego osłabionego chorobą samoistną.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1977 r. – III PRN 11/77, PiZS 1978, nr 1, poz. 45.
Związek pomiędzy nagłą i zewnętrzną przyczyną wypadku, a pracą polega na miejscowym lub czasowym bądź funkcjonalnym powiązaniu przyczyny doznanego uszczerbku na zdrowiu albo śmierci pracownika z wykonywaniem czynności zmierzających do realizacji zadań pracodawcy, do których pracownik zobowiązał się w umowie o pracę lub będących przedmiotem polecenia przełożonych albo nawet podjętych samorzutnie w interesie pracodawcy.
Podobne stanowisko zajął Sąd Najwyższy w orzeczeniu opublikowanym w OSNAPiUS 1999, nr 2, poz. 63.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 sierpnia 1997 r. – UKN 245/97, OSNAPiUS 1998, nr 12, poz. 370
Najnowsze komentarze