Związek z pracą
Związek urazu z pracą – trzeci warunek uznania określonego zdarzenia za wypadek przy pracy – może zachodzić zarówno wówczas, gdy do urazu dojdzie podczas wykonywania pracy, jak i podczas pozostawania tylko w dyspozycji pracodawcy (lub innego podmiotu), na rzecz którego miała być świadczona praca (oczekiwanie na polecenia: na terenie zakładu lub w innym, wyznaczonym przez pracodawcę lub ten podmiot miejscu).
Zerwanie związku z pracą występuje w szczególności w sytuacji, gdy bez uzasadnienia poszkodowany nie świadczy pracy. Związek zdarzenia z pracą, poza przypadkami wynikającymi wprost z definicji wypadku przy pracy, zostaje jednak zachowany w warunkach, gdy poszkodowany nie świadczy pracy, a wykonuje inne czynności, w tym służące zaspokojeniu jego własnych potrzeb. Jako przykłady (wg poglądów utrwalonych w orzecznictwie sądowym) można wskazać: upadek powodujący uraz w drodze do sklepu w celu zakupu artykułów żywnościowych do spożycia podczas przerwy śniadaniowej; skaleczenie dłoni przy zmywaniu talerza po posiłku w czasie tej przerwy itp. Problem związku zdarzenia wypadkowego z pracą od lat wzbudza wiele wątpliwości, a wyrazem tego jest orzecznictwo sądowe.
Związek zdarzenia z pracą
Subiektywna ocena
Ochrona pracownika przewidziana w art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144) obejmuje także jego działania, które wykraczają poza zwykły zakres czynności wynikający ze stosunku pracy, a fakt że działania te nie były uzgodnione z pracodawcą, a nawet zostały podjęte bez jego wiedzy nie ma dla tej ochrony znaczenia. Nawet subiektywne, uzasadnione okolicznościami przekonanie pracownika, że działa w interesie pracodawcy, daje podstawę do objęcia go ochroną przewidzianą ustawą wypadkową. (ustawa uchylona)
Wyrok SN z 21 października 1998 r., II UKN 264/98, OSNAP, wkł. z 1999 r. nr 5, poz. 10
Zachowanie pracownika
Dla stwierdzenia istnienia lub zerwania związku z pracą w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r., nr 30, poz. 144) decydujące znaczenie ma zachowanie się pracownika, który uległ wypadkowi. (ustawa uchylona)
Wyrok SN z 11 sierpnia 1994 r., II PRN 1/94, OSNAP z 1995 r. nr 3, poz. 34
Zerwanie związku z pracą
Związek z pracą zostaje zerwany wówczas, gdy pracownik bez usprawiedliwienia prawnego nie wykonuje pracy w czasie i w miejscu, w którym pracę powinien wykonywać. Nie zawsze przy tym miejscem wykonywania pracy będzie teren zakładu pracy, a czasem pracy czas pracy zakładu pracy, jako całości. Miejscem pracy może być także miejsce zamieszkania pracownika, lub jakiekolwiek inne miejsce, a czasem pracy – dowolna pora doby, jeżeli wykonywanie pracy w takich miejscach i w takiej porze przewiduje treść wiążącego strony stosunku prawnego.
Wyrok SN z 27 marca 1979 r., III PR 16/79, nie publikowany
Czynności zwykle wykonywanych
Podjęcie przez pracownika nawet nienależących do jego obowiązków, ale celowych czynności, zwykle wykonywanych w zakładzie, dowodzi związku zdarzenia z pracą, skoro pracownik działał w interesie zakładu pracy.
Wyrok SN z 13 maja 1982 r., II PRN 8/82, OSP z 1983 r. nr 5, poz. 107
Okoliczność, że pracownik uległ wypadkowi przy pracy w czasie przeznaczonym na wykorzystanie urlopu wypoczynkowego nie pozbawia go prawa do świadczeń z ustawy wypadkowej w razie stwierdzenia, że wykonywał on tę pracę wprawdzie bez polecenia, lecz w interesie zakładu pracy. (ustawa uchylona)
Wyrok SN z 31 stycznia 1973 r., III URN 38/72, OSP z 1973 r. nr 7, poz. 143
Usuwanie skutków awarii
Nawet gdyby w czasie przystąpienia do usuwania awarii pompy w kotłowni powód nie miał obowiązku dokonywania tych czynności z uwagi na to, że awaria nastąpiła nie na jego zmianie, działał on w interesie zakładu pracy, co zgodnie z art. 14 ust. 2 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym z dnia 23 stycznia 1968 r. kwalifikuje to zdarzenie jako wypadek w zatrudnieniu, a jednocześnie w myśl art. 2 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy – jako wypadek przy pracy. (ustawy uchylone)
Wyrok SN z 17 września 1970 r., II PR 250/70, nie publikowany
Wykonywanie nakazanej pracy
Nie może zobowiązany do wynagrodzenia szkody czynić skutecznego zarzutu, który mógłby stanowić przesłankę przyczynia się w rozumieniu art. 158 § 2 k.z. (obecnie art. 362 k.c.) pracownikowi w sytuacji, gdy ten w dobrze rozumianym interesie swego pracodawcy i w ramach udzielonego mu polecenia wykonuje w sposób właściwy nakazaną mu pracę, pomimo nie stworzenia mu przez zobowiązanego bezpiecznych warunków pracy. Prowadziłoby to w istocie do niedopuszczalnego i sprzecznego z zasadami współżycia przerzucenia skutków własnego zaniedbania na osobę pracownika, któremu – o ile nie wykazano rażącego lekceważenia własnego bezpieczeństwa lub nieostrożności – nie można poczytywać za uchybienie, że nie uchylił się od spełnienia swego obowiązku i wykonywał zleconą mu pracę w warunkach niezapewniających pełne jej bezpieczeństwo.
Wyrok SN z 9 sierpnia 1967 r., I PR 240/67, nie publikowany
Pozostaje w związku przyczynowym z zatrudnieniem nieszczęśliwy wypadek, któremu uległ pracownik w drodze po poradę do lekarza ordynującego w obrębie zakładu pracy, jeżeli choroba została wywołana warunkami pracy.
Wyrok SN z 13 lipca 1964 r., III PU 7/64, OSNC z 1965 r. nr 7-8, poz. 117
Wypadek w czasie zwolnienia
W czasie zwolnienia lekarskiego pracownik jest czasowo zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i wykonywania innych czynności mających związek z pracą. Z tego względu wypadek pracownika wracającego w okresie zwolnienia chorobowego z zakładu pracy, do którego udał się po wniosek o przedłużenie zasiłku chorobowego, nie jest wypadkiem w drodze do pracy w rozumieniu art. 41 ustawy z dnia 16 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. nr 30, poz. 144). (ustawa uchylona)
Wyrok SA w Katowicach z 14 stycznia 1999 r., III AUa 1221/98, Prawo Pracy z 1999 r. nr 9, poz. 48
W czasie zwolnienia lekarskiego pracownik jest czasowo zwolniony z obowiązku świadczenia pracy i wykonywania innych czynności mających związek z pracą. Przybycie do przychodni lekarskiej – położonej nawet na terenie zakładu pracy (oraz powrót z przychodni do domu) – nie jest więc wystarczającą przesłanką do uznania, że pobyt pracownika w przychodni pozostawał w związku z pracą.
Wyrok SA w Katowicach z 12 lutego 1998 r., III AUa 1355/98, Prawo Pracy z 1998 r. nr 9, poz. 42
Wola realizowania obowiązków pracowniczych
Sam fakt „wygłoszenia” z ubezpieczenia w sytuacji, gdy pracownik nie był o nim poinformowany i udawał się do pracy z zamiarem jej świadczenia, nie może wykluczać uznania zdarzenia za wypadek w drodze do pracy, jeżeli wszystkie okoliczności będą wskazywały, iż jedynym powodem pokonywania danej drogi była wola realizowania obowiązków pracowniczych.
Wyrok SA w Katowicach z 12 października 1994 r., III AUr 393/94, OSA z 1995 r. nr 6, poz. 54
Polecenie przełożonego
Wypadek, jakiemu uległ pracownik w czasie i miejscu pracy wskutek awarii sprzętu będącego własnością pracodawcy przy wykonywaniu polecenia bezpośredniego przełożonego, który w ramach dodatkowo prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej przyjął ustne zlecenie wykonania usługi na rzecz spółki zależnej od pracodawcy, jest wypadkiem przy pracy.
Wyrok SN z 11 lutego 1999 r., II UKN 465/98, Prawo Pracy z 1999 r. nr 8, poz. 36
Odwożenie pracownika – małżonka
Nie jest wypadkiem przy pracy uraz, jakiemu uległ nauczyciel wychowania fizycznego w czasie prowadzenia na terenie szkoły zajęć towarzysko-rekreacyjnych z osobami dorosłymi, gdy zajęcia te były prowadzone bez polecenia dyrektora szkoły, jakkolwiek za jego wiedzą.
Wyrok SN z 22 stycznia 1999 r., II UKN 441/98, PiZS z 1999 r. nr 3, poz. 43
Nietrzeźwość
Nie można uznać, że pracownik utonął podczas lub w związku z wykonywaniem zwykłych czynności pracowniczych, jeżeli nie został przez przełożonego dopuszczony do pracy, ponieważ był pijany.
Wyrok SN z 3 maja 1982 r., II PR 9/82, OSP z 1983 r. nr 3, poz. 48
Stan nietrzeźwości świadczy o naruszeniu dyscypliny pracy i uzasadnia wyciągnięcie stosownych konsekwencji, włącznie do rozwiązania umowy o pracę ze skutkiem natychmiastowym z powodu ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych, nie stanowi zerwania więzi z pracą.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1985 r. – II PRN 20/85.
Starcie pracowników
Za wypadek przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. nr 20, poz. 105) uznać należy wynikłe na tle wykonywania obowiązków pracowniczych starcie dwóch pracowników na terenie zakładu pracy, choćby nawet poszkodowany pracownik starcie to wywołał, jeśli działał w intencji zapewnienia dyscypliny na terenie zakładu pracy.
Nie odbiera zdarzeniu charakteru wypadku przy pracy fakt, że zdarzenie miało miejsce po normalnych godzinach pracy poszkodowanego pracownika, o ile w tym czasie wykonywał on czynności w interesie zakładu pracy.
Wyrok SN z 23 października 1980 r., III PRN 43/80, nie publikowany
Poronienie
Poronienie jako następstwo wysiłku fizycznego pracownicy w związku z pracą jest wypadkiem przy pracy.
Okoliczność, że samochód, którym powódka została uderzona, należy do zakładu pracy, w którym jest zatrudniona, pomijając to, że jeszcze bardziej ów związek z jej pracą uwydatnia, nie odbiera przedmiotowemu wypadkowi znamion wypadku przy pracy w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 23 stycznia 1968 r. o świadczeniach pieniężnych przysługujących w razie wypadków przy pracy. (ustawa uchylona)
Postanowienie SN z 8 lipca 1970 r., III PZP 14/70, nie publikowane
Rozprawa sądowa
Odbycie podróży do sądu celem złożenia zeznań w sprawie, której stroną jest zakład pracy, o ile pracownik nie został delegowany przez ten zakład, nie jest wykonywaniem przez pracownika czynności w interesie zakładu pracy w rozumieniu art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej 1 975 r.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 1978 r. – III PRN 13/78.
Wypadek w czasie przerwy śniadaniowej
Wypadek, jakiemu uległ pracownik w czasie przerwy śniadaniowej i podczas czynności, które pozostają w związku z celem przerwy śniadaniowej, jest wypadkiem przy pracy, jeżeli nawet zdarzenie powodujące uszczerbek na zdrowiu zostało wywołane zachowaniem pracownika, wykazującym brak należytej ostrożności lub przezorności.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22 sierpnia 1979 r. – III PR 58/79.
Wypadek w czasie zakladowych zawodów sportowych
Wypadek pracownika w czasie meczu sportowego zorganizowanego przez zakład pracy lub działające na jego terenie organizacje zawodowe nie jest wypadkiem przy pracy lub traktowanym na równi z wypadkiem przy pracy. Brakuje tu bowiem elementu „związku z pracą”, który – co wynika z definicji – stanowi przesłankę konieczną do uznania danego zdarzenia za wypadek przy pracy. Związek z pracą nie powstaje nawet na podstawie formalnego polecenia – wydanego pracownikowi – do wzięcia udziału w zawodach sportowych, ponieważ w takim przypadku pracownik wcale nie wykonuje obowiązków określonych przez zakład pracy w ramach łączącego pracownika i pracodawcę stosunku pracy. W konsekwencji nie ma w tym przypadku mowy o podległości służbowej.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 czerwca 1979 r. – III PR 30/79.
Wypadek w czasie wykonywania umowy zlecenia pracownika będącego na urlopie
Wypadek zaistniały podczas urlopu wypoczynkowego pracownika przy wykonywaniu czynności na podstawie umowy zlecenia, nie jest wypadkiem przy pracy także wtedy, gdy zleceniodawcą by pracodawca w rozumieniu ustawy wypadkowej z 1975 r.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 marca 1997 r. – II UKN 43/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 1, poz. 22.
Napad na pracownika w czasie pracy
Normatywny związek pomiędzy zdarzeniem wypadkowym i pracą nie zostaje przerwany przez to, że napadu na pracownicę w czasie i w miejscu pracy oraz w trakcie wykonywania czynności wynikających z umowy o pracę dopuścił się jej były mąż.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 czerwca 1997 r. – II UKN 164/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 8, poz. 250.
Dowodzenie prawdopodobieństwa wystąpienia wydadku
Zdarzenie może być uznane za wypadek przy pracy jeżeli postępowanie dowodowe wykaże, że albo bez wykonywania pracy nie doszłoby do niego, albo też prawdopodobieństwo jego zajścia byłoby niewielkie.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 października 1997 r. – II UKN 304/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 15, poz. 464.
Wypadek pracownika obcej firmy na terenie innej firmy
Zakład pracy , na terenie którego nastąpiło nieszczęśliwe zdarzenie nie ponosi odpowiedzialności na podstawie przepisów ustawy wypadkowej z dnia 12 czerwca 1975 r. za wypadek przy pracy, jakiemu uległ pracownik zatrudniony u innego pracodawcy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 grudnia 1997 r. – II UKN 389/97 OSNAPiUS 1998 r. nr 20, poz. 610.
Najnowsze komentarze